Των Andrew England και Murad Ahmed
Ο ατζέντης Έντι Χερν είχε κάθε λόγο να είναι συγκινημένος. Παρουσίαζε στην καρδιά της συντηρητικής Σαουδικής Αραβίας τους δυο μονομάχους στον αγώνα μποξ που οργάνωσε στην Ντιρίγια, τον πρώην πρωταθλητή βαρέων βαρών Άντονι Τζόσουα και τον Άντι Ρουίζ, τον πυγμάχο που είχε νικήσει στην προηγούμενη αναμέτρηση μεταξύ των δυο μποξέρ τον περασμένο Ιούνιο.
Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει συνήθως σε αυτού του είδους τις παρουσιάσεις, οι δυο πυγμάχοι δεν αντάλλαξαν βρισιές και ευχαρίστησαν τους οικοδεσπότες τους. Οι συνεντεύξεις δόθηκαν μετά την καθιερωμένη μουσουλμανική προσευχή.
Με φόντο τα σπίτια από λάσπη που αποτέλεσαν την κοιτίδα της βασιλικής οικογένειας της Σαουδική Αραβίας, ο ατζέντης διαπίστωσε ότι «μερικές φορές σε αυτό το άθλημα υπάρχουν πολλοί στενοκέφαλοι άνθρωποι. Εκτός από το Λας Βέγκας, τη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο, υπάρχει τώρα και η Σαουδική Αραβία για μποξ».
Ο Εντ Χερν παραδέχθηκε ότι ορισμένοι άνθρωποι θεωρούν πως η Σαουδική Αραβία αποτελεί έναν «περίεργο προορισμό» για διεθνείς αθλητικούς αγώνες. Όμως πρόβλεψε ότι η ρεβάνς μεταξύ των δυο μποξέρ, που ονομάστηκε «Σύγκρουση στους Αμμόλοφους» (Clash on the Dunes), θα μείνει στην ιστορία του αθλήματος, όπως η αναμέτρηση του Μοχάμεντ Άλι με τον Τζορτζ Φόρμαν στο Ζαΐρ (Rumble in the Jungle) και εκείνη του Άλι με τον Τζο Φρέιζερ στη Μανίλα (Thrilla in Manila).
Οι Σαουδάραβες ελπίζουν πως οι προβλέψεις του ατζέντη θα βγουν αληθινές. Η κυβέρνηση του Ριάντ δαπάνησε περίπου 50 εκατομμύρια δολάρια για να εξασφαλίσει τα δικαιώματα ώστε να φιλοξενήσει τον αγώνα, καθώς ο αθλητισμός αποτελεί ένα από τα μέσα με τα οποία ο πρίγκηπας διάδοχος Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν επιχειρεί να βελτιώσει την εικόνα της χώρας στον κόσμο και να προωθήσει αλλαγές στη συντηρητική κοινωνία της, στο πλαίσιο του προγράμματός οικονομικών μεταρρυθμίσεων που έχει την ονομασία Vision (Όραμα) 2030.
Για να το πετύχει αυτό, η Σαουδική Αραβία ακολουθεί τα βήματα των γειτόνων της, του Κατάρ και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, που έχουν επενδύσει δισεκατομμύρια δολάρια για να αφήσουν το αποτύπωμά τους στην παγκόσμια αρένα του αθλητισμού.
Ποταμοί πετροδολαρίων
Είναι μια τάση που επιφέρει μεγάλες αλλαγές στον παγκόσμιο αθλητισμό επειδή οι μοναρχίες της περιοχής δελεάζουν με τα πετροδολάριά τους τα μεγάλα αστέρια και τις μεγάλες διοργανώσεις. Οι πιο σημαντικές επιπτώσεις υπήρξαν στο ποδόσφαιρο από την απόφαση για την ανάθεση στον Κατάρ του Παγκοσμίου Κυπέλλου το 2022 και τα εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια που δαπάνησαν το Άμπου Ντάμπι και η Ντόχα για τη μεταμόρφωση της Μάντσεστερ Σίτι και της Παρί Σεν Ζερμέν, φουσκώνοντας τις αμοιβές και το κόστος των μετεγγραφών στο αγγλικό και στο γαλλικό πρωτάθλημα. Υπάρχουν όμως επιπτώσεις και σε άλλους τομείς, όπως οι αγώνες αυτοκινήτων, το τένις, το γκολφ και τώρα η πυγμαχία.
Αρκετοί διαμαρτύρονται ότι οι χώρες του Περσικού Κόλπου με τα πλούτη τους αλλοιώνουν τις αγορές, ενώ ακτιβιστές κατηγορούν τα δεσποτικά καθεστώτα ότι χρησιμοποιούν τις φίρμες του αθλητισμού για να αποπροσανατολίσουν τον κόσμο από τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η αναμέτρηση Τζόσουα - Ρουίζ ήλθε σε μια στιγμή που η Σαουδική Αραβία προσπαθεί απεγνωσμένα να διορθώσει την εικόνα της, ένα χρόνο μετά την άγρια δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι.
Ο Σάιμον Τσάντγουικ, καθηγητής στο Salford Business School της Βρετανίας, λέει ότι το φαινόμενο αλλάζει την παγκόσμια βιομηχανία του αθλητισμού «με απτό και μη απτό» τρόπο. «Έχει αλλάξει το πρόσωπο του παγκόσμιου αθλητισμού» λέει. «Οι προσδοκίες για αυξημένα έσοδα μεγαλώνουν το προσδοκώμενο κόστος της διεκδίκησης και της διοργάνωσης».
Χωρίς όρια
Η είσοδος στο παιχνίδι της Σαουδικής Αραβίας, που είναι η μεγαλύτερη οικονομία της Μέσης Ανατολής και έχει τον μεγαλύτερο πληθυσμό, θα μπορούσε να έχει τις μεγαλύτερες επιπτώσεις.
«Δεν υπάρχουν όρια για εμάς, επειδή αυτή την εντολή έχουμε λάβει στο πλαίσιο της εκστρατείας Vision 2030, να φιλοξενήσουμε τους καλύτερους αθλητές, να προωθήσουμε τουριστικά τη Σαουδική Αραβία και να χρησιμοποιήσουμε ως εργαλεία τον αθλητισμό, τον πολιτισμό και την αναψυχή», είπε ο πρίγκηπας Αμπντουλαζίζ Μπιν Τούρκι Αλ Φαϊσάλ, πρόεδρος της Επιτροπής Αθλητισμού του βασιλείου. «Κυριολεκτικά (ο πρίγκηπας - διάδοχος) μου είπε: Αμπντουλαζίζ, αυτό το κάνεις για τη χώρα σου. Εάν είναι για το καλό της Σαουδικής Αραβίας, πήγαινε και κάντο και εμείς δεν έχουμε κανένα όριο».
Μερικές ημέρες μετά τον αγώνα Τζόσουα - Ρουίζ στο ανοιχτό στάδιο χωρητικότητας 20.000 ατόμων, όπου το εισιτήριο για την πρώτη θέση είναι 13.000 δολάρια, η πόλη Ντιρίγια θα φιλοξενήσει ένα τουρνουά τένις 3 εκατομμυρίων δολαρίων, όπου αναμένεται ότι θα πάρουν μέρος «οκτώ από τους καλύτερους τενίστες του πλανήτη». Τον Ιανουάριο η Σαουδική Αραβία θα φιλοξενήσει, για πρώτη φορά, το ράλι Παρίσι - Ντακάρ.
Τον ίδιο μήνα οι τέσσερις καλύτερες ομάδες της Ισπανίας, ανάμεσά τους η Μπαρτσελόνα και η Ρεάλ Μαδρίτης, θα παίξουν για το ισπανικό Super Cup στην Τζέντα. Σύμφωνα με ισπανική αθλητική εφημερίδα, η νέα βερσιόν του τουρνουά θα αποφέρει στην ισπανική ομοσπονδία ποδοσφαίρου 35-40 εκατομμύρια ευρώ ετησίως για τρία χρόνια και προχωρά παρά τις επικρίσεις στο εσωτερικό της Ισπανίας. Επίσης υπάρχει έντονη φημολογία ότι ο πρίγκηπας Μοχάμεντ θέλει να αγοράσει τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ.
Το βασίλειο φιλοξενεί επίσης τους αγώνες Formula E, το ιταλικό Super Cup ποδοσφαίρου, καθώς και έναν από τους αγώνες του ευρωπαϊκού τουρνουά γκολφ, όλες αυτές τις διοργανώσεις για δεύτερη χρονιά, καθώς και τον πρώτο ποδηλατικό γύρο. Τον Φεβρουάριο θα εγκαινιαστεί το Saudi Cup, οι ακριβότεροι ιππικοί αγώνες στον κόσμο, με έπαθλο 20 εκατομμυρίων δολαρίων. «Η ιδέα είναι να φιλοξενήσουμε όλα τα αθλήματα, να γίνει το βασίλειο ο αθλητικός κόμβος της περιοχής» είπε ο πρίγκηπας Αμπντουλαζίζ.
Μεταμόρφωση ή μασκάρεμα;
Αξιωματούχοι στα πλούσια κράτη του Κόλπου λένε ότι οι επενδύσεις γίνονται στο πλαίσιο ευρύτερου σχεδίου για τη διαφοροποίηση και τη μείωση της εξάρτησης των οικονομιών τους από το πετρέλαιο, ώστε να ενισχυθεί ο τουρισμός και να βελτιωθούν η εικόνα και τα πρότυπα των νοσοκομειακών υπηρεσιών.
Το Κατάρ δαπανά περισσότερα από 200 δισεκατομμύρια δολάρια για υποδομές του Παγκοσμίου Κυπέλλου ποδοσφαίρου. Στο Άμπου Ντάμπι η πίστα της Formula 1 είναι το κεντρικό σημείο της ανάπτυξης του νησιού Γιας, ύψους 40 δισεκατομμυρίων. Για να τις προφτάσει, η Σαουδική Αραβία σχεδιάζει να ρίξει δισεκατομμύρια δολάρια στο έργο αθλητισμού και αναψυχής της Κιντίγια, που θα διαθέτει ένα συγκρότημα για αγώνες αυτοκινήτων και μια πόλη «ολυμπιακού τύπου» κοντά στο Ριάντ.
Η ανάπτυξη της αθλητικής βιομηχανίας θεωρείται ότι είναι σημαντική για την προσφορά περισσότερων επιλογών στους νεανικούς πληθυσμούς και την αύξηση της συμμετοχής σε αθλητικές δραστηριότητες καθώς η χώρα έχει από τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας στον κόσμο. Πάνω από τα δύο τρίτα του πληθυσμού της Σαουδικής Αραβίας είναι κάτω των 24 ετών.
Όμως, οι ειδικοί λένε ότι υπάρχουν και άλλα κίνητρα, από την προβολή ήπιας ισχύος μέχρι αυτό που οι ακτιβιστές καταγγέλλουν ως απόπειρα να «ξεπλυθούν μέσω του αθλητισμού» οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παρόμοιες καταγγελίες γίνονται κατά των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Μπαχρέιν, που φιλοξενούν αγώνες της Formula 1.
Παρά τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, Σαουδάραβες ακτιβιστές λένε ότι ο βασίλειο έχει γίνει ακόμα πιο δεσποτικό υπό τον πρίγκιπα Μοχάμεντ επισημαίνοντας τη δολοφονία του Κασόγκι και τις διώξεις εναντίον ακαδημαϊκών, bloggers, επιχειρηματιών, κληρικών και ακτιβιστριών για τα δικαιώματα των γυναικών.
Η οργάνωση ALQST, που έχει την έδρα της στη Βρετανία και καταγράφει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο βασίλειο, αναφέρει: «Επιχειρούν να συγκαλύψουν τις παραβιάσεις διοργανώνοντας αθλητικές συναντήσεις και θεάματα, τα οποία υποστηρίζουν επιχειρηματίες, πολιτικοί και αστέρια του αθλητισμού που δεν λαμβάνουν υπόψη την επιδείνωση της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Σαουδική Αραβία».
Ο καθηγητής Τσάντγουικ είπε ότι μετά τη δολοφονία του Κασόγκι ορισμένες προσωπικότητες του αθλητισμού «έκαναν πίσω από τη σύνδεσή τους με τη Σαουδική Αραβία». Αλλά το χρηματικό δέλεαρ υπερισχύει της ανησυχίας για τη φήμη τους. «Έχω την αίσθηση ότι επιστρέφουν στη σαουδαραβική αρένα» πρόσθεσε ο ίδιος.
Για ορισμένες από τις χώρες του Κόλπου η εμπλοκή με τον αθλητισμό έχει φέρει επίσης αρνητική δημοσιότητα. Το Κατάρ κατηγορείται ότι εξασφάλισε τη διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου με διαφθορά, αν και το ίδιο το αρνείται. Επίσης έχει επικριθεί για τη μεταχείριση των ξένων εργατών και για τη στάση του απέναντι στα δικαιώματα της κοινότητας LGBT.
Οι σειρές των άδειων καθισμάτων στην Ντόχα, όταν φιλοξένησε πρόσφατα το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου, δείχνουν πόσο μεγάλη πρόκληση είναι η διεξαγωγή μιας επιτυχημένης εκδήλωσης στο Κατάρ. Ένα άτομο που βρίσκεται κοντά στην οργανωτική επιτροπή του Παγκοσμίου Κυπέλλου είπε ότι οι εικόνες αυτές, που μεταδόθηκαν σε όλο τον κόσμο, ήταν «καταστροφή».
Επενδύσεις δισεκατομμυρίων
Η Μάντσεστερ Σίτι και η Παρί Σεν Ζερμέν ήταν επιτυχείς κινήσεις σε ό,τι αφορά τα τρόπαια. Όμως και οι δυο ομάδες βρίσκονται υπό έρευνα από την UEFA, την ευρωπαϊκή ποδοσφαιρική ομοσπονδία, για παράβαση των κανόνων του οικονομικού ανταγωνισμού που σχεδιάστηκαν για να αποτρέπουν μη βιώσιμες δαπάνες για τους παίκτες.
Αξιωματούχοι του Άμπου Ντάμπι επέμεναν πάντοτε ότι η αγορά της Μάντσεστερ Σίτι από τον σεΐχη Μανσούρ Μπιν Ζαγιέντ Αλ Ναχιάν, ανώτερο μέλος της βασιλικής οικογένειας και αντιπρόεδρο της κυβέρνησης των ΗΑΕ, ήταν μια ιδιωτική επένδυση. Ωστόσο η μοίρα της ομάδας έχει συνδεθεί με τα ΗΑΕ. Ο Χαλντούν Αλ Μουμπάρακ, ένας από τους ισχυρότερους αξιωματούχους του Άμπου Ντάμπι, είναι ο πρόεδρος της Μάντσεστερ Σίτι και η αεροπορική εταιρεία Etihad ο μεγαλύτερος χορηγός της.
Το επιχειρηματικό εγχείρημα έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, καθώς ο όμιλος City Football Group, ο οποίος ιδρύθηκε το 2013, απέκτησε τις αδελφές ομάδες στη Νέα Υόρκη και στη Μελβούρνη, καθώς και μειοψηφικά πακέτα σε ομάδες της Ιαπωνίας, της Ισπανίας, της Ουρουγουάης και της Κίνας. Ο επενδυτικός όμιλος Silver Lake Partners σχεδιάζει να αγοράσει έναντι 500 εκατομμυρίων δολαρίων το 10% της CFG υπολογίζοντας τη συνολική αξία της επιχείρησης σε 4,8 δισ. Δολάρια - περισσότερα από οποιονδήποτε άλλον ποδοσφαιρικό οργανισμό στον κόσμο.
Το Κατάρ αγόρασε την Παρί Σεν Ζερμέν το 2011, ενώ δαπάνησε επιπλέον εκατοντάδες εκατομμύρια για την ομάδα. Πριν από δυο χρόνια η ομάδα πλήρωσε 222 εκατ. δολάρια για τον Βραζιλιάνο αστέρα Νεϊμάρ, ένα ποσό ρεκόρ και μια συμφωνία που συντάραξε το παγκόσμιο ποδόσφαιρο.
Ο Νασίλ Αλ Κελαϊφί, πρώην τενίστας, είναι πρόεδρος της Παρί Σεν Ζερμέν, πρόεδρος της Qatar Sports Investement καθώς και του BeIN, του δορυφορικού αθλητικού καναλιού του Κατάρ. Τον Φεβρουάριο διορίστηκε στην Εκτελεστική Επιτροπή της UEFA. Ωστόσο τρεις μήνες αργότερα ο Κελαϊφί τέθηκε υπό επίσημη έρευνα στη Γαλλία για την υπόθεση των δωροδοκιών στην ανάθεση του Παγκοσμίου Κυπέλλου στην Ντόχα. Ο ίδιος αρνείται τις κατηγορίες.
Στρατηγική της ήπιας δύναμης και ανταγωνισμοί
Παρά τις καταγγελίες, η στρατηγική της ήπιας δύναμης είναι σε γενικές γραμμές επιτυχημένη, εκτιμά ο Νίκολας Μακ Γκίχαν, ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα και συνιδρυτής της ερευνητικής ομάδας Fair/Square. «Για κάθε έναν αγανακτισμένο δυτικό φιλελεύθερο που απορρίπτει την εμπλοκή τους, υπάρχουν 1.000 παιδιά που παίζουν μπάλα φορώντας γνήσιες ή ψεύτικες μπλούζες με το σύμβολο της Εθνικής ομάδας» είπε.
Ο γενικός γραμματέας της Ανώτατης Επιτροπής για τη διοργάνωση του 2022, Χασάν Αλ Θαουάντι, επιμένει ότι, παρά τις έντονες επικρίσεις για θέματα όπως οι συνθήκες εργασίας στα εργοτάξια του Παγκοσμίου Κυπέλλου, η διοργάνωση έχει παίξει καταλυτικό ρόλο στην αστική ανάπτυξη, στην ανάπτυξη των νοσοκομειακών μονάδων και στην κοινωνική αλλαγή.
«Κάθε χώρα που φιλοξενεί μεγάλες διοργανώσεις περνά από αυτό, είναι σαν το βάπτισμα του πυρός» λέει. «Αυτό που κάναμε όταν βρεθήκαμε αντιμέτωποι με δημιουργική κριτική ήταν να προσχωρήσουμε προς τα εμπρός με βελτιώσεις». Ο Χασάν Αλ Θαουάντι έκανε επίσης λόγο για «απώτερα κίνητρα» στις επικρίσεις κατά του Κατάρ αναφερόμενος σε περιφερειακές αντιπαλότητες που επεκτάθηκαν στον αθλητισμό.
Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι το πανάκριβο συμβόλαιο της Παρί Σεν Ζερμέν για τον Νεϊμάρ στα μέσα στου 2017 είχε στόχο να στείλει το μήνυμα ότι το Κατάρ δεν θα υποκύψει στο εμπάργκο που του είχαν επιβάλει μερικές εβδομάδες νωρίτερα η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος και το Μπαχρέιν. Σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις οι Καταριανοί αποδίδουν στους αντιπάλους τους ότι υποδαυλίζουν τις κατηγορίες για διαφθορά.
Ένα πρόσωπο που έπαιξε ρόλο στην αγορά της Παρί Σεν Ζερμέν από το Κατάρ λέει ότι με αυτή τη συμφωνία η κυβέρνηση της Ντόχας ήθελε να χτίσει διεθνείς συμμαχίες, ακόμα και προστασία, σε περίπτωση που τη χρειαζόταν απέναντι στους μεγαλύτερους γείτονές της. «Θα πρέπει να διαβάσετε την αγορά της Παρί Σεν Ζερμέν σαν ένα πολιτικό συμβόλαιο» είπε το ίδιο πρόσωπο.
Πρόσφατα ξέσπασε μια σφοδρή σύγκρουση για τα τηλεοπτικά δικαιώματα στη Μέση Ανατολή. Το κανάλι BeIN του Κατάρ, που δαπάνησε πάνω από 15 δισ. δολάρια για αποκλειστικά τηλεοπτικά δικαιώματα, κατηγορεί τη Σαουδική Αραβία ότι έστησε ένα πειρατικό κανάλι, το BeOutQ, το οποίο μεταδίδει τους ίδιους αγώνες. Το Ριάντ αρνείται οποιαδήποτε σχέση με το πειρατικό κανάλι, αλλά το BeIN κατηγορεί τη Σαουδική Αραβία για «μεγάλης κλίμακας κρατική βιομηχανική κλοπή».
Το βασίλειο ήταν ο μεγαλύτερος πελάτης του BeIN στην αγορά της Μέσης Ανατολής. Τώρα το Ριάντ σκοπεύει να διεκδικήσει τα τηλεοπτικά δικαιώματα, κάτι που θα αυξήσει περισσότερο τον περιφερειακό ανταγωνισμό. «Αυτό είναι κάτι με το οποίο ασχολούμαστε» είπε ο πρίγκηπας Αμπντουλαζίζ.
Το BeIN έχει προσφύγει σε διεθνές δικαστήριο διαιτησίας εναντίον της Σαουδικής Αραβίας διεκδικώντας αποζημίωση άνω του ενός δισ. δολαρίων. Ο Νίκολας Μακ Γκίχαν λέει πως η διαμάχη αυτή αποτελεί ένα παράδειγμα για τον τρόπο με το οποίο, σαμποτάροντας ο ένας τον άλλον, όλοι στήνουν εμπόδια στην επιτυχία. Είναι μια μάχη διά αντιπροσώπων που επεκτείνεται στον κόσμο του αθλητισμού, πρόσθεσε.
Άλλοι λένε ότι όσο μεγαλώνει η αντιπαλότητα στον αθλητισμό τόσο περισσότερα χρήματα θα δαπανώνται. «Υπάρχει μεγάλη ανταγωνιστικότητα μεταξύ των χωρών για το ποια μπορεί να ξοδέψει περισσότερα, να αγοράσει τα περισσότερα, να κάνει το καλύτερο» λέει ο καθηγητής Τσάντγουικ. «Αν το Κατάρ επενδύει 1 δισεκατομμύριο, τότε η Σαουδική Αραβία θα πρέπει να επενδύσει 2 δισεκατομμύρια».
Η Σαουδική Αραβία είναι μόνο στην αρχή. Όταν ρωτήθηκε αν το Ριάντ θα μπορούσε να διεκδικήσει στο μέλλον τους Ολυμπιακούς Αγώνες ή το Παγκόσμιο Κύπελλο, ο πρίγκηπας Αμπντουλαζίζ απάντησε: «Γιατί όχι;».
«Πάντα θα υπάρχει η αντίληψη για τους Σαουδάραβες, ό,τι και αν κάνουμε, ότι είμαστε κάποιοι που καθόμαστε πάνω σε ένα βουνό από χρήμα και ότι το σκορπάμε δεξιά και αριστερά» είπε ο πρίγκηπας Αμπντουλαζίζ. «Όμως, γνωρίζουμε ποιο είναι το καλύτερο για εμάς, ξέρουμε τι θέλουμε και αυτό πρόκειται να κάνουμε».
