Του Κυριάκου Δημάγγελου
“Καλούμε τον Πρόεδρο να παραιτηθεί ώστε να υπάρξει εξομάλυνση της πολιτικής κατάστασης για το καλό ολόκληρης της Βολιβίας”. Με αυτά τα λόγια και υπό την απειλή των ερπυστριών, ο Γουίλιαμ Καλιμάν, αρχηγός του βολιβιανού στρατού, εξώθησε τον Έβο Μοράλες στην παραίτηση. Το πραξικόπημα δεν παρέλειψε να χαιρετίσει και ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος χαρακτήρισε την παραίτηση Μοράλες ως “χαρμόσυνο γεγονός” για τη Δημοκρατία της Βολιβίας.
Ο Έβο Μοράλες, ο πρώτος ιθαγενής Πρόεδρος της χώρας, ήταν ένας από τους θεμελιωτές του λατινοαμερικανικού αντιπαραδείγματος και υπέρμαχος της κοινωνικής δικαιοσύνης. Κατά τη διάρκεια της δεκατετραετούς τούς παρουσίας του στον προεδρικό θώκο, ανάμεσα στα βασικά επιτεύγματά του ήταν η μείωση της απόλυτης φτώχειας από το 38,2 στο 21,6 %,, η αναβάθμιση της θέσης των ιθαγενών μέσω κοινωνικών προγραμμάτων, η μείωση της ψαλίδας ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς με πολιτικές αναδιανομής πλούτου και η κρατικοποίηση βασικών πυλώνων της βολιβιανής οικονομίας.
Ο Μοράλες όμως έκανε δύο βασικά “λάθη”: πρώτον, στάθηκε απέναντι στις ΗΠΑ και, δεύτερον, πίστεψε πως τη δική του προσήλωση στις δημοκρατικές διαδικασίες τη συμμερίζονται και οι εγχώριοι αντίπαλοί του. Απόρροια αυτής της στρατηγικής επιλογής είναι σήμερα ο Μοράλες να γίνεται θύμα μιας αντιδραστικής εξέγερσης που βρίσκεται σε αγαστή συνεργασία με τον στρατό και τις ΗΠΑ. Με άλλα λόγια, όπως οι υπόλοιποι “Πειρατές της Καραϊβικής", έτσι και ο Μοράλες βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα ακόμα πραξικόπημα.
Ένα τέλειο πραξικόπημα… που όμως απέτυχε
Το 2002, λίγους μήνες μετά τον εκλογικό θρίαμβο του Ούγκο Τσάβες, μια προγραμματισμένη γενική απεργία μετατράπηκε σε μαχητικό αντικυβερνητικό συλλαλητήριο, τα μέλη του οποίου επιχείρησαν να περικυκλώσουν το προεδρικό μέγαρο Μιραφλόρες, έξω από το οποίο είχαν συγκεντρωθεί χιλιάδες Τσαβίστας. Η σύγκρουση των δύο πλευρών ήταν προδιαγεγραμμένη, όπως προδιαγεγραμμένη ήταν και η στόχευση των αντικυβερνητικών δυνάμεων: γενικευμένη αναταραχή, διαμόρφωση κατάστασης χάους και "ομαλοποίηση" της Βενεζουέλας μέσω στρατιωτικής επέμβασης. Στις 12 Απριλίου του 2002 και μετά από μπαράζ fake news που έκαναν λόγο για μαζικές δολοφονίες αντικυβερνητικών διαδηλωτών, ο στρατός έδωσε τελεσίγραφο στον Τσάβες: παράδοση ή βομβαρδισμός του Μιραφλόρες. Η επιλογή της παραίτησης οδήγησε τον ηγέτη της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας στη σύλληψη και τον σχεδόν ταυτόχρονο σχηματισμό κυβέρνησης πραξικοπηματιών, την οποία οι ΗΠΑ καλωσόρισαν και αναγνώρισαν. Ο αστάθμητος παράγοντας, τον οποίον οι πραξικοπηματίες δεν είχαν προβλέψει, ήταν οι Τσαβίστας και η βάση του στρατού της Βενεζουέλας (ο οποίος παρέμενε πιστός στον Τσάβες), οι οποίοι κατόρθωσαν δύο μόλις μέρες μετά να οδηγήσουν τον Ούγκο θριαμβευτή στο Προεδρικό Μέγαρο.
2010: Ο Ραφαέλ Κορέα στο στόχαστρο
Στις 30 Σεπτεμβρίου του 2010, ο Πρόεδρος του Εκουαδόρ Ραφαέλ Κορέα αποφάσισε να συναντήσει τους εξεγερμένους αστυνομικούς υπαλλήλους που εναντιώνονταν στις προβλεπόμενες μειώσεις των μισθών τους. Η συνάντηση όμως των δύο πλευρών κατέληξε στον τραυματισμό του Κορέα από επίθεση των αστυνομικών. Ενόσω ο Κορέα νοσηλευόταν στο νοσοκομείο, μονάδες της αστυνομίας ουσιαστικά τον είχαν υπό κράτηση, ενώ την ίδια στιγμή άλλες αστυνομικές δυνάμεις κατέλαβαν βασικούς οδικούς άξονες και επί της ουσίας απέκλεισαν την πρωτεύουσα από την υπόλοιπη χώρα, απαιτώντας την παραίτηση του Κορέα. Οι πραξικοπηματίες όμως απέτυχαν να συσπειρώσουν τον στρατό ή μέρος αυτού, ο οποίος εντέλει απελευθέρωσε τον Κορέα από το νοσοκομείο που εκρατείτο, βάζοντας τέλος στο πραξικόπημα. Παρ’ ότι επίσημα το State Department στήριξε την κυβέρνηση Κορέα στην κρίση αυτή, οι ΗΠΑ δεν σταμάτησαν ποτέ να τραβάνε το χαλί κάτω από τα πόδια του Προέδρου.
2019: Διώξτε τον Μαδούρο
Οι ευθύνες του Νικολάς Μαδούρο στη διαχείριση της κρίσης της Βενεζουέλας είναι τεράστιες. Οι ευθύνες όμως αυτές, δεν μειώνουν την γκανγκστερική φυσιογνωμία της αντιπολίτευσης όσο και την επιθυμία των ΗΠΑ να “τελειώνουν” με τους Τσαβίστας. Τον Απρίλιο του 2019, εν μέσω βαθιάς πολιτικής και οικονομικής κρίσης, ο αρχηγός της αντιπολίτευσης Χουάν Γκουαϊδό αυτοανακηρύχθηκε Πρόεδρος της Βενεζουέλας, καταγγέλλοντας την κυβέρνηση Μαδούρο ως παράνομη. Για ακόμα μια φορά, ο Πρόεδρος της Βενεζουέλας παρουσιάστηκε ως αιμοσταγής δικτάτορας, οι αντιπολιτευόμενοι ως σύγχρονοι απόγονοι του... Γκάντι και ο Ντόναλντ Τραμπ ως ο άνθρωπος που θα βάλει τέλος στη παρατεταμένη κρίση. Παρότι το σχέδιο αποσταθεροποίησης της χώρας είχε την πολιτική και υλική στήριξη των ΗΠΑ, οι οποίες απείλησαν μέχρι και άμεση επέμβαση, το πραξικόπημα απέτυχε.
Δεν είναι εύκολο να ζεις στην αυλή της Ουάσιγκτον
Το να ζεις στην αυλή του “Αμερικανικού Γίγαντα” και να εναντιώνεσαι στις νόρμες του δεν είναι ποτέ εύκολη υπόθεση... ειδικά όταν η γη είναι πλούσια σε ορυκτούς πόρους. Η μεταπολεμική ιστορία των χωρών της Λατινικής Αμερικής σε πολύ μεγάλο βαθμό έχει καθοριστεί από δύο αλληλένδετα ερωτήματα: ποια θα είναι η σχέση τής κάθε χώρας με τις ΗΠΑ και ποιος θα ελέγχει την πλούσια σε ορυκτούς πόρους γη των χωρών αυτών. Ιστορικά, τα ερωτήματα αυτά έχουν γεννήσει έντονη κοινωνική πόλωση και ισχυρούς ταξικούς ανταγωνισμούς που με τη σειρά τους έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη πλήρως αντιπαραθετικών πολιτικών σχεδίων ειδικά κατά τη διάρκεια του διπολισμού Δύσης - Ανατολής.
Δημοκρατικός δρόμος προς τον σοσιαλισμό;
Σε πολλές περιπτώσεις, οι "Πειρατές της Καραϊβικής" αντικατέστησαν την αναδιανομή πλούτου από έναν κενό περιεχομένου αντι-αμερικανισμό, ενώ άλλες φορές θυσίασαν τη δημοκρατία στον βωμό της επανάστασης. Υπ' αυτό το πρίσμα, μια ανάλυση που θα αναγνώριζε ως ανεξάρτητη μεταβλητή την γκανγκστερική αντιπολίτευση και τη θέληση των ΗΠΑ για την εκδήλωση αναταραχών και διαδηλώσεων θα ήταν λαθεμένη, όπως λαθεμένη εξάλλου είναι και η ανάγνωση των διάφορων Πιπίνηδων, που στο πρόσωπο του Τραμπ βλέπουν τη δημοκρατία και στο πρόσωπο των στρατιωτικών πραξικοπηματιών τους υπερασπιστές του συντάγματος.
