Μεγάλη ένταση και ασυνήθιστος συναισθηματισμός χαρακτήρισε την τελευταία σύνοδο κορυφής, καθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες πέρασαν πολύ γρήγορα από τα “επινίκια” της επίτευξης συμφωνίας για το Brexit στις αψιμαχίες για τη διεύρυνση και τον επόμενο πολυετή προϋπολογισμό.
Η ατμόσφαιρα την Πέμπτη το απόγευμα κατά την άφιξη των ηγετών στις Βρυξέλλες ήταν πανηγυρική. Ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ είχε μόλις ανακοινώσει την επίτευξη συμφωνίας με τον Μπόρις Τζόνσον και πλέον η “μπάλα” ήταν στο γήπεδο της Βρετανίας.
Η ιστορία αυτής της συμφωνίας είναι γνώριμη για τις Βρυξέλλες, αφού μέσα σε λίγες ημέρες η Ε.Ε. πέρασε, από το στάδιο της απόλυτης βεβαιότητας ότι δεν θα υπάρξει συμφωνία, στην επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και τελικά στην επίτευξη συμφωνίας μετά από διμερείς συναντήσεις μεταξύ των “πρωταγωνιστών”.
Ήταν άλλωστε το τηλεφώνημα μεταξύ του Μπ. Τζόνσον και της Άνγκελα Μέρκελ εννιά μέρες πριν τη σύνοδο που “ξεκλείδωσε” τη συμφωνία, ενώ η κρυφή συνάντηση με τον Ιρλανδό πρωθυπουργό Λίο Βαράντκαρ σε έναν πολυτελή χώρο εκδηλώσεων στην αγγλική επαρχία δύο μέρες μετά άνοιξε οριστικά τον δρόμο.
Ο Ιρλανδός πρωθυπουργός μάλιστα ήταν παρών στη συνέντευξη Τύπου όπου ανακοινώθηκε η συμφωνία και δεν παρέλειψε να πλέξει το εγκώμιο της Ε.Ε. για την ενότητά της και την αλληλεγγύη της.
Λίγες ώρες αργότερα, το κλίμα είχε αντιστραφεί εντελώς.
Στην αίθουσα που οι ηγέτες απομονώθηκαν για το δείπνο εργασίας -καθώς απαγορεύεται να μπουν συνεργάτες- η συζήτηση στράφηκε στη διεύρυνση και την Τουρκία.
Η Γαλλία, εμμένοντας στην αρχική της θέση, με τη στήριξη της Δανίας και της Ολλανδίας “μπλόκαρε” την πολυαναμενόμενη στα δυτικά Βαλκάνια έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων για τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία. Στον αντίποδα βρέθηκε η συντριπτική πλειονότητα των κρατών - μελών που θεωρούσαν ότι η Ε.Ε. δεν μπορεί να αθετεί τις υποσχέσεις της.
Χαρακτηριστικό των διαφωνιών ήταν ότι οι ηγέτες δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν ούτε στο να δοθεί ένα νέο “ραντεβού” για την επόμενη χρονιά, καταλήγοντας μετά από ώρες συνομιλιών σε μόνο μια φράση ως κοινή ανακοίνωση, ότι θα επανέλθουν στο θέμα τον ερχόμενο Μάιο, πριν τη σύνοδο Ε.Ε. - Δυτικών Βαλκανίων στο Ζάγκρεμπ.
Το γαλλικό βέτο δεν θα μπορούσε φυσικά να μην έχει συνέπειες στις δύο πρωτεύουσες, και ειδικά στα Σκόπια, όπου η ελπίδα για ένταξη στην Ε.Ε. ήταν αυτή που επί της ουσίας κινητοποίησε την κυβέρνηση Ζάεφ να αλλάξει την ονομασία της χώρας.
Ως εκ τούτου, οι απερχόμενοι πρόεδροι των ευρωπαϊκών θεσμών Ζαν Κλοντ Γιούνκερ και Ντόναλντ Τουσκ δεν δίστασαν να χρησιμοποιήσουν σκληρή γλώσσα κατά των χωρών που προέβαλαν αντιρρήσεις. Πρόκειται για ένα “ιστορικό λάθος” δήλωσε ο πρόεδρος της Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ. Προειδοποίησε δε ότι “εάν η Ε.Ε. θέλει να τη σέβονται, πρέπει να κρατάει τις υποσχέσεις της”.
Για “λάθος” έκανε λόγο και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντ. Τουσκ, ενώ απευθυνόμενος στους πολίτες των δύο χωρών είπε ότι κατανοεί την πικρία τους και έστειλε μήνυμα να “μην τα παρατήσουν”.
Σε μια προσωπική αναδρομή στο παρελθόν, ανέφερε ότι όταν πρωτοάκουσε για την ένταξη της Πολωνίας στην Ε.Ε. ήταν μόλις 30-35 ετών και έπρεπε να περιμένει 25 χρόνια για να γίνει πραγματικότητα.
Ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν υπερασπίστηκε τη θέση του μετά το πέρας της συνεδρίασης σημειώνοντας ότι η Ε.Ε. στην τωρινή της μορφή δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει τις τρέχουσες προκλήσεις ή να αντιδράσει σε μια ενδεχόμενη νέα χρηματοπιστωτική κρίση, πόσο μάλλον να επιτρέψει την είσοδο σε ακόμη δύο κράτη από τα Βαλκάνια, μια περιοχή που είχε πληγεί από πολέμους τη δεκαετία του 1990 και υποφέρουν ακόμα από το οργανωμένο έγκλημα και τη διαφθορά.
Από την πλευρά της, η Άνγκελα Μέρκελ “κούνησε το δάχτυλο” στους ομολόγους της καλώντας τους να “κοιτάξουν τον χάρτη” για να καταλάβουν πόσο “σημαντικό” είναι.
Οι “διαξιφισμοί” των ηγετών όμως δεν σταμάτησαν εκεί. Η συζήτηση για το προσεχές δημοσιονομικό πλαίσιο, που τέθηκε για πρώτη φορά σε ανώτερο πολιτικό επίπεδο, απέβη άκαρπη, ένας διάλογος κωφών μεταξύ των διαφορετικών ομάδων χωρών. Τα στρατόπεδα εδώ είναι φυσικά διαφορετικά, αφού η Γερμανία και οι άλλες χώρες του Βορρά που έχουν καθαρή συνεισφορά στον προϋπολογισμό θέλουν να επιβάλουν περικοπές στα κονδύλια που χρηματοδοτούν τις παραδοσιακές πολιτικές της Ε.Ε., όπως η συνοχή και η Κοινή Αγροτική Πολιτική, λόγω του Brexit. Από την άλλη, οι φτωχότερες χώρες που στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στα ευρωπαϊκά κονδύλια πιέζουν προκειμένου οι χώρες αυτές να βάλουν πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη.
Ως εκ τούτου, φαίνεται εξαιρετικά απίθανο να καταστεί δυνατή η επίτευξη συμφωνίας πριν από το τέλος του έτους.
Πιο ήπια, αλλά με εξίσου σοβαρό αντίκτυπο ήταν η συζήτηση των ηγετών για την Τουρκία. Η ανάγκη να βρεθεί μια “ισορροπία” μεταξύ της καταδικαστικής στάσης που οφείλει να κρατήσει η Ε.Ε. απέναντι στις τουρκικές ενέργειες στην κυπριακή ΑΟΖ και τη Συρία αλλά και της διατήρησης της συνεργασίας στο μεταναστευτικό γίνεται κατανοητή απ’ όλους. Ωστόσο, φαίνεται πως είναι δύσκολο για κάποιους να προχωρήσουν κάτω από αυτές τις συνθήκες σε μια συζήτηση για νέα χρηματοδότηση για τους πρόσφυγες στην Τουρκία, κάτι που ζητά η Γερμανία αλλά φυσικά και η ελληνική κυβέρνηση, ελπίζοντας ότι αυτό θα συγκρατήσει τις ροές.
Κι αν όλα αυτά δεν θεωρούνται αρκετά “έντονα” για μια σύνοδο κορυφής, αξίζει να αναφερθεί κανείς στο γεγονός ότι πιθανότατα αυτή ήταν η τελευταία σύνοδος για τον Ζαν Κλοντ Γιούνκερ (μετά από περίπου 150 συνόδους!), ο οποίος εμφανίστηκε εξαιρετικά συγκινημένος και με τρεμάμενη φωνή δήλωσε “περήφανος” που υπηρέτησε τόσα χρόνια την Ευρώπη.
Πολιτική αδράνειας από την κυβέρνηση Μητσοτάκη
“Μήνυμα αδυναμίας και ήττας για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα" χαρακτήρισε ο Αλέξης Τσίπρας την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να απορρίψει την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας, ενώ ο Γιώργος Κατρούγκαλος και η Σία Αναγνωστοπούλου κατηγόρησαν την κυβέρνηση της Ν.Δ., ότι “επανέρχεται στην παρωχημένη και ατελέσφορη για τη χώρα μας και την περιοχή πολιτική της αδράνειας και του παθητικού παρατηρητή των αποφάσεων που άλλοι λαμβάνουν για τη γειτονιά μας”.
Δυστυχώς, η Δανία (!) και η Ολλανδία έχουν πιο ενεργό ρόλο στις διαβουλεύσεις για τα δυτικά Βαλκάνια από την Ελλάδα, τόνισαν, υπενθυμίζοντας ότι η πολιτική που είχε η ελληνική κυβέρνηση μέχρι τις 7 Ιουλίου του 2019, της επέτρεπε να αναδείξει τον ρόλο της χώρας, αλλά και να προωθεί την έναρξη ενταξιακών διαδικασιών της Βόρειας Μακεδονίας ως κρίσιμο βήμα σταθερότητας και ειρήνης στα Βαλκάνια.
