Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
21.7°C26.3°C
2 BF 38%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.6°C24.9°C
3 BF 38%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
19.4°C24.3°C
2 BF 55%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.4°C21.6°C
2 BF 64%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
21.9°C23.5°C
0 BF 37%
Πάμε διακοπές χωρίς αεροπλάνο
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Πάμε διακοπές χωρίς αεροπλάνο

Των Janina Conboye Leslie Hook

Όταν η ποδηλάτισσα Άννα Χιουζ σταμάτησε τα αεροπορικά ταξίδια πριν από δέκα χρόνια, αυτή η ιδέα φαινόταν ριζοσπαστική. Όμως σήμερα η ιδρυτής της οργάνωσης Flight Free UK (Ηνωμένο Βασίλειο Ελεύθερο από Πτήσεις) έχει πείσει χιλιάδες ανθρώπους να ακολουθήσουν το παράδειγμά της ώστε να μετριαστούν οι επιπτώσεις των αεροπορικών ταξιδιών στο κλίμα.

Η εκστρατεία της είναι μια από τις πολλές που συγκροτούν το κίνημα κατά των πτήσεων, το οποίο αναπτύσσεται ραγδαία στην Ευρώπη και ονομάζεται Flygskam από τη σουηδική φράση που σημαίνει "καταισχύνη για τις πτήσεις" ή, σε ακόμα πιο ελεύθερη απόδοση, "πτήσεις ντροπής" (και ενοχής).

Πολλοί άνθρωποι έχουν ταυτίσει τις διακοπές με τις πτήσεις, αλλά οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν πόσο επηρεάζουν οι πτήσεις το περιβάλλον, λέει η κυρία Χιουζ. Ωστόσο αυτή η επίγνωση μεγαλώνει γρήγορα, καθώς οι ανησυχίες για την κλιματική αλλαγή πυροδότησαν μια λαϊκή αντίδραση απέναντι στα αεροπορικά ταξίδια που θα ήταν σχεδόν αδιανόητη ακόμα και πριν από ένα χρόνο. Μια από τις πιο γνωστές ακτιβίστριες είναι η Γκρέτα Τούνμπεργκ, η 16χρονη Σουηδέζα που απέφυγε το αεροπλάνο και πήγε με ιστιοφόρο στη Νέα Υόρκη για να δώσει το δικό της "παρών" στη σύνοδο του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή.

Ζήτημα προτεραιότητας...

Για τις αεροπορικές εταιρείες η ξαφνική άνοδος αυτού του κινήματος αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση. Η ανάπτυξή τους παρουσιάζει σημάδια κάμψης στις χώρες όπου κερδίζει έδαφος η εκστρατεία Flygskam. Στα αεροδρόμια της Σουηδίας η κίνηση των επιβατών μειώθηκε κατά 3% πέρυσι σε σχέση με το 2017. Το κίνημα έχει βάλει στο στόχαστρό του όχι μόνο τις πτήσεις των καλοκαιρινών διακοπών, αλλά και τις επεκτάσεις αεροδρομίων όπως του Χίθροου στο Λονδίνο.

«Για εμάς αυτό είναι ζήτημα επιβίωσης» δήλωσε ο Ρίκαρντ Γκούσταφσον, εκτελεστικός διευθυντής των Σκανδιναβικών Αερογραμμών (SAS που εδρεύουν στη Στοκχόλμη. «Αν δεν βρούμε έναν τρόπο για μια βιώσιμη βιομηχανία αερομεταφορών, θα έχουμε πρόβλημα». Ο ίδιος λέει ότι η αντίδραση των επιβατών στις εκλύσεις καυσαερίων δεν θεωρήθηκε ζήτημα προτεραιότητας όταν το έθεσε στο συμβούλιο της Διεθνούς Ένωσης Αερομεταφορών (ΙΑΤΑ). Αλλά έξι μήνες αργότερα έγινε ένα «καυτό θέμα», προσθέτει.

Οι διευθυντές των αεροπορικών εταιρειών άρχισαν να παίρνουν πιο σοβαρά υπόψη τις επιπτώσεις των καυσαερίων και τους κινδύνους που αποτελούν για το κλίμα. «Οι αερομεταφορές πρέπει να επανεφεύρουν τον εαυτό τους» παραδέχεται ο Γιόχαν Λούντγκρεν, εκτελεστικός διευθυντής της ευρωπαϊκής εταιρείας χαμηλού κόστους EasyJet. Το πρόβλημα για τον κλάδο είναι ότι υπάρχουν λίγες τεχνολογικές λύσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν ώστε να μειωθούν οι εκπομπές καυσαερίων και να αντιμετωπιστούν οι αντιδράσεις των καταναλωτών.

Η ρύπανση από τα αεροπορικά καύσιμα

«Το βασικό πρόβλημα είναι ότι η ανθρωπότητα δεν έχει καταφέρει να φτιάξει ένα επιβατηγό αεροσκάφος που θα μπορούσε να κάνει μια πτήση μεγάλης απόστασης χωρίς να καταναλώσει ορυκτά καύσιμα της τάξης των 100 τόνων καυσίμων, λέει ο Μάικ Μπέρνερς - Λι, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ και ειδικός στο αποτύπωμα του άνθρακα. (Σ.τ.μ.: Τα αεροπορικά καύσιμα έχουν ως βασικό συστατικό την κηροζίνη, που είναι προϊόν απόσταξης του πετρελαίου και υποβάλλεται σε περαιτέρω επεξεργασία με προσθήκη προσθέτων).

Οι αεροπορικές εταιρείες θεωρούνται υπεύθυνες για το 2% περίπου των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα παγκοσμίως. Αλλά στους αριθμούς αυτούς δεν περιλαμβάνονται οι ευρύτερες επιπτώσεις των πτήσεων. Τα αεροπλάνα εκλύουν και άλλες ουσίες που συμβάλλουν στο φαινόμενο της υπερθέρμανσης, όπως οξείδιο του αζώτου και τις μεγάλες ουρές παγωμένων ατμών που είναι ορατές από το έδαφος (contrails). Οι έρευνες φανερώνουν ότι οι επιπτώσεις των αεροπορικών ταξιδιών στο κλίμα είναι περίπου δυο φορές μεγαλύτερες από αυτές που υποδηλώνουν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και φτάνουν στο 5% της ανθρωπογενούς υπερθέρμανσης.

Ο Φόλκερ Γκριου, καθηγητής της Φυσικής της Ατμόσφαιρας στο Γερμανικό Κέντρο Αεροδιαστημικής (DLR), λέει ότι αυτές οι «μη CO2 παράμετροι», όπως οι εκπομπές σωματιδίων, διοξειδίου του αζώτου και των contrails, αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι του οικολογικού αποτυπώματος των αεροσκαφών. «Τα αεροπλάνα πετούν πάνω από τα 10-12 χλμ. και οι εκπομπές τους σε αυτό το ύψος παραμένουν για μεγαλύτερο διάστημα στην ατμόσφαιρα. Αυτή είναι η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις εναέριες και τις επίγειες συγκοινωνίες, οι οποίες δεν έχουν αυτά τα επιπρόσθετα αποτελέσματα» λέει.

Η αντίδραση των καταναλωτών για τις εκπομπές καυσαερίων δεν θα έπρεπε να αποτελεί μεγάλη έκπληξη για τον κλάδο. Ορισμένοι ειδικοί έχουν επισημάνει το ζήτημα εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία. Η ΙΑΤΑ δεσμεύτηκε το 2009 ότι ο κλάδος στο σύνολό του θα μείωνε στο μισό τις εκπομπές μέχρι το 2050 σε σχέση με τα επίπεδα του 2005. «Είναι πολύ φιλόδοξο, έχουμε μια μεγάλη ευθύνη και αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση» δήλωσε ο εκπρόσωπος της ΙΑΤΑ Κρις Γκόατερ.

Εναλλακτικές λύσεις και υποσχέσεις

Μερικές εταιρείες, ειδικά σε χώρες της Ευρώπης όπου οι πελάτες τους είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι για το περιβάλλον, ανέλαβαν τις δικές τους ειδικές δεσμεύσεις. Η SAS υποσχέθηκε ότι θα μειώσεις τις εκπομπές κατά 25% μέχρι το 2030 και ότι στοχεύει να πραγματοποιεί πτήσεις εσωτερικού με βιοκαύσιμα.

Η IAG, στην οποία ανήκουν η British Airways και η ισπανική Iberia, υποσχέθηκε ότι θα επενδύσει 400 εκατομμύρια δολάρια στην έρευνα για εναλλακτικά καύσιμα μέσα σε μια εικοσαετία, ενώ η United Airlines ανακοίνωσε ότι θα δαπανήσει μέχρι 2 δισεκατομμύρια δολάρια σε ετήσια βάση για αεροσκάφη υψηλής ενεργειακής απόδοσης ενώ συνεργάζεται με παραγωγούς βιοκαυσίμων.

Μάλιστα, η ολλανδική KLM ξεκίνησε μια εκστρατεία που προτρέπει τους επιβάτες να πετούν λιγότερο. Η εκστρατεία περιλαμβάνει συμβουλές όπως «σκεφτείτε να κάνετε βιντεοκλήσεις αντί για συναντήσεις πρόσωπο με πρόσωπο» και «αναζητήστε άλλους τρόπους ταξιδιού», όπως με τρένο, για μικρότερες αποστάσεις.

Οι αεροπορικές εταιρείες κάνουν έναν αγώνα δρόμου για να μειώσουν το οικολογικό αποτύπωμά τους, αλλά δεν υπάρχουν εύκολοι τρόποι να μειώσουν τις εκπομπές καυσαερίων, τουλάχιστον στο ορατό μέλλον. Ορισμένες από αυτές επιχειρούν να βρουν λύση από διαφορετικούς δρόμους. Ο Γουίλι Γουόλς, εκτελεστικός διευθυντής της ΙΑG, παραδέχεται ότι δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις. «Κατά συνέπεια ο κλάδος των αερομεταφορών πρέπει να διαθέσει ο ίδιος χρήματα ώστε να υπάρξουν κίνητρα για άλλους, κάτι που θα κάνουμε μόνο εκεί όπου θα υπάρχουν πραγματικές μειώσεις στον άνθρακα» λέει.

Ορισμένες εταιρείες, ανάμεσά τους και η AIG, πιστεύουν ότι ένας από τους πολλά υποσχόμενους τομείς είναι τα εναλλακτικά καύσιμα με λιγότερο άνθρακα, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στα υπάρχοντα αεροσκάφη, αλλά με μικρότερο αποτύπωμα άνθρακα. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα βιοκαύσιμα, τα οποία μπορούν να παραχθούν από φυτά, απορρίμματα ή φύκια, καθώς και τα συνθετικά καύσιμα, τα οποία μοιάζουν με τα σημερινά και μπορούν να παραχθούν με τη χρήση ανανεώσιμης ενέργειας. Άλλοι ποντάρουν στα ηλεκτρικά αεροσκάφη και στα σχέδια για υβριδικές μπαταρίες.

Τα βιοκαύσιμα στην αεροπορία

Προς το παρόν η μόνη από τις παραπάνω τεχνολογίες που χρησιμοποιείται για εμπορικούς σκοπούς είναι τα βιοκαύσιμα, αν και σε μικρή κλίμακα. Η εταιρεία AltAir Fuels προμηθεύει την United Airlines με βιοκαύσιμα που παράγονται από γεωργικά απόβλητα. Η United συνεργάζεται επίσης με την Fulcrum BioEnergy η οποία παράγει καύσιμα με την επεξεργασία απορριμμάτων. «Θεωρούμε ότι το μέλλον βρίσκεται εκεί» δήλωσε ο Άαρον Ρόμπινσον, ανώτερο στέλεχος της United Airlines, ο οποίος λέει πως η παραγωγή βιοκαυσίμων από τα απορρίμματα είναι φθηνότερη από εκείνη με φυτά.

Ωστόσο, το μειονέκτημα των βιοκαυσίμων είναι ότι παραμένουν πολύ πιο ακριβά από τα συνηθισμένα ενώ θα ανακύψουν σοβαρά προβλήματα αν κλιμακωθεί η παραγωγή τους. Σήμερα τα βιοκαύσιμα παράγονται σε μικρή κλίμακα από γεωργικά και οικιακά απορρίμματα. Αλλά, για να αυξηθεί η παραγωγή σε μαζική κλίμακα ώστε να αλλάξει το αποτύπωμα των αεροπορικών εταιρειών στο περιβάλλον, θα χρειαστεί πολύ περισσότερη γη για να καλλιεργούνται τα σπαρτά που θα μετατρέπονται σε βιοκαύσιμο.

Γι' αυτόν τον λόγο πολλοί περιβαλλοντολόγοι απορρίπτουν τα βιοκαύσιμα ως μακροπρόθεσμη λύση, ειδικά με το επιχείρημα ότι ο αυξανόμενος πληθυσμός της Γης θα χρειαστεί περισσότερη τροφή. Για να περιοριστεί η παγκόσμια υπερθέρμανση σε μια αύξηση της τάξης των 1,5 βαθμών, θα χρειαζόταν βιοκαύσιμο που αντιστοιχεί σε καλλιέργειες 7 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων -μια έκταση ίση με την Αυστραλία- σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της διακυβερνητικής επιτροπής του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή.

«Αν θα έπρεπε να αντικαταστήσουμε όλα τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται σήμερα από τα αεροπλάνα με πρώτης γενιάς βιοκαύσιμα, αυτό θα ισοδυναμούσε με 2.100 θερμίδες για κάθε άνθρωπο στον πλανήτη σε καθημερινή βάση» λέει ο καθηγητής Μπέρνερς - Λι. «Θα αντιστοιχούσε με σχεδόν όλες τις ανάγκες της ανθρωπότητας σε θερμίδες. Άρα αυτό δεν αποτελεί λύση».

Σχέδια επί χάρτου

Υπάρχει ένας τομέας στον οποίο οι αεροπορικές εταιρείες λένε πως σημείωσαν πρόοδο σε ό,τι αφορά τη μείωση των εκπομπών και αυτός είναι η βελτίωση της αποτελεσματικότητας των αεροσκαφών. Για παράδειγμα η United Airlines λέει ότι βελτίωσε την αποδοτικότητα των καυσίμων κατά 45% από το 1990, εν μέρει χάρις στα πιο αποτελεσματικά αεροσκάφη. Αλλά αυτά τα οφέλη έχουν εξανεμιστεί από τη συνολική αύξηση στις πτήσεις παγκοσμίως. Οι εκπομπές CO2 στην Ευρώπη αυξήθηκαν κατά 26% μεταξύ 2013 και 2018, σύμφωνα με την Ε.Ε. Ενώ η IATA προβλέπει ότι ο αριθμός των επιβατών θα διπλασιαστεί σε 8,2 δισεκατομμύρια μέχρι το 2037.

Τα ηλεκτρικά και υβριδικά αεροπλάνα θα μπορούσαν να φέρουν μια σημαντική μείωση των εκπομπών. Πολλοί από τους μεγάλους κατασκευαστές, όπως η Boeing και η Rolls-Royce, εργάζονται πάνω στα ηλεκτροκίνητα αεροσκάφη, συμπεριλαμβανομένων των υβριδικών που θα κινούνται με συνδυασμό καυσίμου και μπαταριών. Στη φετινή αεροπορική έκθεση του Παρισιού η ισραηλινή start-up Eviation παρουσίασε ένα ηλεκτροκίνητο ταξί - αεροπλάνο με την ονομασία Alice που μπορεί να μεταφέρει 9 επιβάτες με αυτονομία πτήσης 1.050 χλμ .

Η EasyJet ενδιαφέρεται επίσης γι' αυτές τις τεχνολογίες που φαίνονται κατάλληλες για το είδος το πτήσεων στις οποίες ειδικεύεται η εταιρεία χαμηλού κόστους. Η εταιρεία συνεργάζεται με την start-up Wright Electric στον σχεδιασμό ενός αεροπλάνου που θα εκτελεί πτήσεις κάτω από 500 χλμ. «Γνωρίζουμε τι θα ήταν αποδοτικό για την EasyJet, γι' αυτό κοιτάμε προς την ηλεκτροκίνηση και τα υβριδικά» λέει το στέλεχός της Γκάρι Σμιθ.

Οι εταιρείες χαμηλού κόστους, όπως η Ryanair, η EasyJet και η Wizz Air, λένε ότι οι πτήσεις τους τείνουν να γίνουν από τις πιο αποτελεσματικές σε ό,τι αφορά τις εκπομπές CO2 ανά επιβάτη ανά χιλιόμετρο, γιατί διαθέτουν πιο καινούργια αεροσκάφη, δεν παρέχουν υπηρεσίες πρώτης θέσης και είναι συνήθως γεμάτα. Αλλά οι συνολικές εκπομπές καυσαερίων από τις εταιρείες χαμηλού κόστους παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ε.Ε., η Ryanair ήταν ο δέκατος μεγαλύτερος ρυπαντής στην Ευρώπη το 2018. Οι άλλοι εννέα ρυπαντές ήταν εργοστάσια παραγωγής ενέργειας.

Τα ηλεκτρικά αεροσκάφη δεν θα είναι διαθέσιμα στο προσεχές μέλλον. Επιπλέον επειδή θα χρειάζονται βαριές μπαταρίες και αυτό σημαίνει πως τα ηλεκτρικά αεροπλάνα δεν θα είναι κατάλληλα για μακρινές πτήσεις.

Για αυτούς τους λόγους στον κλάδο δεν είναι όλοι ενθουσιασμένοι με τα ηλεκτρικά αεροσκάφη. Ο κύριος Γουόλς της IAG -που κάνει πολλές πτήσεις μεγάλων αποστάσεων- λέει πως θα χρειαστεί να περάσουν 25-30 χρόνια για να αποκτήσουν ειδικό βάρος στον κλάδο οι ηλεκτρικές και υβριδικές τεχνολογίες.

Η εξέγερση των καταναλωτών

Όποιες και αν είναι οι τεχνολογικές προκλήσεις, τα διευθυντικά στελέχη του κλάδου συνειδητοποιούν ότι το ενδιαφέρον των επιβατών για τις εκπομπές καυσαερίων των εταιρειών τους θα μεγαλώσει. «Θα υπάρξει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση για την κλιματική αλλαγή» λέει ο Γόζεφ Βαράντι, διευθυντής της ουγγρικής εταιρείας χαμηλού κόστους Wizz Air, επισημαίνοντας την άνοδο των Πράσινων κομμάτων στις τελευταίες ευρωεκλογές.

Παράλληλα οι ακτιβιστές του Flygskam γίνονται ολοένα πιο πιεστικοί προς τον κλάδο των αερομεταφορών, ο οποίος βάζει απατηλούς στόχους δίχως να έχει ακόμα τα μέσα για να τους υλοποιήσει. Οι ακτιβιστές λένε πως, εφόσον δεν υπάρχουν λύσεις για τη μείωση των επιπτώσεων στο κλίμα στο άμεσο μέλλον, οι άνθρωποι θα πρέπει απλώς να μειώσουν τα αεροπορικά ταξίδια τους.

Βλέπουμε ότι το κίνημα αυτό μεγαλώνει, γιατί εμφανίζονται μεν στον ορίζοντα κάποιες μακροπρόθεσμες τεχνολογικές λύσεις, αλλά υπάρχει η συνειδητοποίηση ότι πρέπει να γίνει κάτι τώρα, λέει η Λούσι Γκίλιαμ, ειδική σε θέματα αερομεταφορών της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Transport and Environment (Μεταφορές και Περιβάλλον) που έχει την έδρα της στις Βρυξέλλες. Αυτό που συμβαίνει τώρα σε όλο τον κόσμο είναι ότι οι άνθρωποι λένε «να πάρει, το αεροπλάνο έχει και το δικό μου αποτύπωμα» προσθέτει η Γκίλιαμ. «Όταν βλέπουν ότι μπορούν αληθινά να κάνουν κάτι γι' αυτή την κατάσταση, το ταξίδι με το αεροπλάνο βρίσκεται μέσα στην πρώτη τριάδα εκείνων με τα οποία μπορούν πραγματικά να μειώσουν το αποτύπωμά τους».

Στη Σουηδία σημειώνεται πτώση στα αεροπορικά ταξίδια και αύξηση στα ταξίδια με τρένο. Στη Γαλλία τον περασμένο μήνα η κυβέρνηση του Προέδρου Μακρόν ανακοίνωσε την επιβολή περιβαλλοντικού φόρου σε όλες τις πτήσεις εξωτερικού ποντάροντας στο ότι θα κερδίσει την «πράσινη ψήφο». Ο φόρος είναι σχετικά μικρός -ξεκινά από 1,5 ευρώ για τις οικονομικές πτήσεις και φτάνει μέχρι τα 18 ευρώ για τα εισιτήρια business class- αλλά αποτελεί μια ένδειξη για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν το θέμα οι πολιτικοί.

Οι ακτιβιστές δίνουν έμφαση στη φορολόγηση των αεροπορικών καυσίμων που εξαιρούνται από τη φορολογία σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η Σουηδία και η Ολλανδία ζητούν την επιβολή ενός ενιαίου ευρωπαϊκού φόρου στα αεροπορικά καύσιμα.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL