Οι κάλπες της Κυριακής στα κρατίδια του Βρανδεμβούργου και της Σαξονίας δεν έδωσαν την πρωτιά στην ακροδεξιά “Εναλλακτική για τη Γερμανία” (AfD), οπότε ο πολιτικός σεισμός που προκλήθηκε στα δύο ανατολικά κρατίδια ήταν μεσαίας έντασης και δεν προκάλεσε... κατεδαφίσεις στο Βερολίνο.
Η AfD αναδείχθηκε... μόνο δεύτερη, διπλασιάζοντας το ποσοστό της στο Βρανδεμβούργο (23,5%) και σχεδόν τριπλασιάζοντάς το στη Σαξονία (27,5%), ενώ οι… αιώνια πρώτοι κατάφεραν να αντέξουν, αν και με δραματικές απώλειες. Οι Σοσιαλδημοκράτες, που κυβερνούν από το 1990 στο Βρανδεμβούργο, περιορίστηκαν σε ένα πενιχρό 26,2%, ενώ οι Χριστιανοδημοκράτες, που θεωρητικά έπαιζαν από το 1990 χωρίς αντίπαλο στη Σαξονία, κατάφεραν να πιάσουν το 32%.
Βαριές ήταν και οι απώλειες της Αριστεράς, που μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν το αντίπαλο δέος των δύο “λαϊκών” κομμάτων στην ανατολική Γερμανία, και τώρα βλέπει τους ψηφοφόρους της να μην την εμπιστεύονται πλέον ως τον “συνήγορο” των χαμένων της ενοποίησης. Μετά βίας ξεπέρασε το 10% και στα δύο κρατίδια, χάνοντας σχεδόν τη μισή της εκλογική δύναμη. Προφανώς, τον ρόλο του “συνηγόρου” τον αναλαμβάνει τώρα η AfD, τα στελέχη της οποίας δεν έχουν σταματήσει να πανηγυρίζουν από το απόγευμα της Κυριακής.
Νικητές μπορεί να χαρακτηριστούν και οι Πράσινοι, οι οποίοι προ δεκαετίας ήταν εντελώς ανύπαρκτοι στην Ανατολή και τώρα, με το 10,8% που έλαβαν στο Βρανδεμβούργο και το 8,6% στη Σαξονία, πιθανότατα θα διασφαλίσουν ότι θα σχηματιστούν κυβερνήσεις. Ωστόσο, η άνοδός τους δεν είχε την εντυπωσιακή ορμή των ευρωεκλογών και των τοπικών εκλογών στα δυτικά κρατίδια.
Τρίχρωμοι συνασπισμοί
Την επόμενη μέρα των εκλογών, στο Πότσνταμ και τη Δρέσδη, στις πρωτεύουσες των δύο κρατιδίων, άρχισαν οι -δύσκολες- διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Και στις δύο περιπτώσεις θα χρειαστούν τρία κόμματα, καθώς πουθενά CDU και SPD, ο πάλαι ποτέ “μεγάλος” συνασπισμός, δεν πιάνουν το 50%. Άλλωστε, ο βασικότερος λόγος που κανείς δεν μίλησε χθες για διάλυση του μεγάλου συνασπισμού στο Βερολίνο και προκήρυξη πρόωρων εκλογών είναι ο φόβος ότι θα συμβεί το ίδιο σε ομοσπονδιακό επίπεδο, καθώς το SPD κονιορτοποιείται και η CDU αιμορραγεί.
Στο Βρανδεμβούργο ήταν περίπου δεδομένο ότι SPD, Αριστερά και Πράσινοι θα συμφωνούσαν σε έναν “κόκκινο-κόκκινο-πράσινο” συνασπισμό - στα πρότυπα του γειτονικού κρατιδίου του Βερολίνου-, ωστόσο μαζί έβγαλαν 45 από τις 90 έδρες, οπότε θα χρειαστούν κάποια επιπλέον στήριξη ή έστω ανοχή. Κι αυτή δεν είναι καθόλου δεδομένη.
Στη Σαξονία, πάλι, ίσως η μοναδική λύση θα είναι ένας συνασπισμός “Κένυα”, από τα χρώματα της σημαίας της αφρικανικής χώρας. Χριστιανοδημοκράτες, Σοσιαλδημοκράτες και Πράσινοι. Το πώς, όμως, θα συνυπάρξουν οι πρώτοι με τους τρίτους, καθώς μέχρι πρόσφατα “σκοτώνονταν”, είναι πολύ δύσκολο να το φανταστεί κανείς. Ωστόσο, όλα τα δημοκρατικά κόμματα δηλώνουν αποφασισμένα για έντιμους συμβιβασμούς, ώστε να μην αφήσουν τα κρατίδια ακυβέρνητα και κυρίως να μην αφήσουν χώρο στην AfD να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο.
Αναζητώντας τα αίτια
Οι όποιοι έντιμοι συμβιβασμοί δεν πρόκειται να σώσουν την παρτίδα. Το κρίσιμο είναι να ερμηνεύσουν τα δημοκρατικά κόμματα την άνοδο της AfD, ώστε να μπορέσουν να την αναστρέψουν - κι όχι απλώς να προσπαθούν να δημιουργήσουν μια… υγειονομική ζώνη γύρω της. Γιατί επελαύνει η AfD, ειδικά στην ανατολική Γερμανία; Κι ακόμη περισσότερο στη Σαξονία, το success story της γερμανικής ενοποίησης; H Σαξονία είναι το μόνο ανατολικό κρατίδιο που δεν υπέστη βίαιη αποβιομηχανοποίηση μετά τη γερμανική ενοποίηση, όταν η κρατική βιομηχανία της DDR ιδιωτικοποιήθηκε - και σε μεγάλο βαθμό έκλεισε. Οι μεγάλες πόλεις της Σαξονίας (Δρέσδη, Λειψία) και περιζήτητα πανεπιστήμια διαθέτουν, και καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας, και πολύ τουρισμό. Επιπλέον, σε σχέση με τα δυτικά κρατίδια, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες που ζουν στη Σαξονία είναι λίγοι - κάτι που λογικά δεν εξηγεί τον φόβο της αποξένωσης, που συνδαυλίζει η AfD. Ωστόσο, σχεδόν το ένα τρίτο των πολιτών της Σαξονίας -το ποσοστό είναι μικρότερο στα αστικά κέντρα και πολύ μεγαλύτερο στην ύπαιθρο- αισθάνονται “χαμένοι”. Μια και δυο και τρεις φορές.
“Χαμένοι” από τον τρόπο της ενοποίησης το 1990, όταν σε χρόνο μηδέν έχασαν σπίτι, δουλειά και κύρος - κι ήρθαν να αναλάβουν τα πόστα οι δυτικοί. Από το μάνατζμεντ του εργοστασίου μέχρι τη διεύθυνση του τοπικού ταχυδρομείου. Ακόμη κι ο πρώτος πρωθυπουργός της Σαξονίας, ο θρυλικός Κουρτ Μπίντενκοπφ, ήταν “εισαγωγή” από τη Δύση.
“Χαμένοι” από την Ατζέντα 2010, καθώς η ανεργία στα ανατολικά ήταν πολλαπλάσια της δυτικής και ανάλογα περισσότεροι οι “ταπεινωμένοι” του κοινωνικού επιδόματος.
Και “χαμένοι” από τη μαζική μετανάστευση των νέων προς τη Δύση. Τα παιδιά φύγανε να βρουν την τύχη τους στη Βαυαρία, τη Βάδη Βυρτεμβέργη ή το Αμβούργο - και πιθανώς εκεί να ψηφίζουν Πράσινους, διότι θεωρούν πλέον την κλιματική κρίση τη μεγαλύτερη πρόκληση για το μέλλον τους. Οι γονείς έμειναν στα χωριά της Σαξονίας και ψηφίζουν AfD, που τους υπόσχεται “θολά” ότι όλα θα γίνουν όπως πριν. Ποιο είναι αυτό το “πριν”, δεν λέει. Και βλέπουν τους μετανάστες -ακόμη κι αν αυτοί δεν έρχονται- ως το ξένο που πάει να καλύψει τον κενό χώρο που άφησαν τα παιδιά τους.
Αυτή είναι μια -αρκετά στιβαρή- ερμηνεία για την επιτυχία της AfD. Για το κομμάτι εκείνο που τη θεωρεί κόμμα διαμαρτυρίας. Υπάρχει, βεβαίως, και το κομμάτι των ορίτζιναλ εθνικιστών και ακροδεξιών, που βρήκαν επιτέλους να ψηφίσουν ένα κόμμα με προοπτική - κι όχι τα γκρουπούσκουλα των νεοναζί, που είχαν μια σχετική δύναμη στην περιοχή. Δεν είναι τυχαίο ότι δεν στοίχισε καθόλου στην AfD η αποκάλυψη του "Spiegel" δύο μέρες πριν από τις εκλογές, ότι ο επικεφαλής της AfD στο Βρανδεμβούργο, Αντρέας Κάλμπιτς, πρωταγωνιστούσε σε νεοναζιστικές μαζώξεις ακόμη και στην Αθήνα το 2007. Για τους πιο... ευαίσθητους, η AfD έχει την απάντηση: όλα είναι κατασκευές του “ψεύτη Τύπου”. Τι κι αν ο ίδιος ο Κάλμπιτς το παραδέχτηκε; Τα μέσα ενημέρωσης λένε ψέματα, τα άλλα κόμματα “προδίδουν” τα συμφέροντα του λαού, και η AfD έρχεται ως σωτήρας και τιμωρός. “Στις επόμενες εκλογές, εμείς θα κυβερνήσουμε”, έλεγε, το βράδυ της Κυριακής, ο Αλεξάντερ Γκάουλαντ, ο “σοφός” πρόεδρος του κόμματος.
