Η σφαγή της Σρεμπρένιτσα, μία από τις πιο μελανές κηλίδες στην πιο πρόσφατη ευρωπαϊκή Ιστορία, μια τραγωδία που έχει στιγματίσει βαθιά τη συλλογική μνήμη των λαών της, πρώην Γιουγκοσλαβίας, αναβιώνει πάλι με έναν τραυματικό τρόπο. Αυτή τη φορά με μια δικαστική απόφαση, στον ανώτατο βαθμό μάλιστα, που απαλλάσσει ουσιαστικά τους Ολλανδούς κυανόκρανους, και κατά συνέπεια το ολλανδικό κράτος, από το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης όσον αφορά στην αδυναμία τους να αποτρέψουν τη σφαγή.
Ως γνωστόν, οι σερβοβοσνιακές δυνάμεις κατέλαβαν τον θύλακο της Σρεμπρένιτσα στα σύνορα με τη Σερβία -ο οποίος υποτίθεται ότι είχε τεθεί υπό την προστασία του ΟΗΕ- στις 11 Ιουλίου 1995, ενώ ο εμφύλιος πόλεμος στη Βοσνία μαίνονταν. Σύμφωνα με τις επίσημες πλέον καταγραφές, έχοντας τον πλήρη έλεγχο της περιοχής, τα σερβοβοσνιακά στρατεύματα σκότωσαν συνολικά 8.000 Βόσνιους μουσουλμάνους στο χειρότερο και φονικότερο περιστατικό εθνικών εκκαθαρίσεων που σημάδεψαν τον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο.
Οι Ολλανδοί κυανόκρανοι φρουρούσαν τον «ασφαλή θύλακο» που είχε ορίσει ο ΟΗΕ στην περιοχή χωρίς ωστόσο να αντιδράσουν στην προέλαση των Σερβοβόσνιων. Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι το ολλανδικό κράτος έχει «πολύ περιορισμένη» ευθύνη στον θάνατο των χιλιάδων ανδρών της μαρτυρικής Σρεμπρένιτσας το 1995. Είναι σπάνιο άλλωστε ένα κράτος να θεωρείται υπεύθυνο για τις αποτυχίες των ειρηνευτικών αποστολών του ΟΗΕ.
Η ανώτατη δικαστική αρχή της Ολλανδίας περιόρισε την κρατική ευθύνη σε σχέση με τη απόφαση του Εφετείου το 2014, το οποίο είχε κρίνει ότι η χώρα είναι εν μέρει υπεύθυνη για τους θανάτους των Μουσουλμάνων της Βοσνίας στη Σρεμπρένιτσα. Το 2002, μια έκθεση σχετικά με την απραξία των Ολλανδών κυανόκρανων προκάλεσε την παραίτηση ολόκληρης της ολλανδικής κυβέρνησης.
"Πολύ περιορισμένη ευθύνη"
Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης, «το ολλανδικό κράτος έχει πολύ περιορισμένη ευθύνη στην υπόθεση για την οποία έχουν προσφύγει οι Μητέρες της Σρεμπρένιτσα και αυτή περιορίζεται στο 10% της ζημίας που υπέστησαν οι οικογένειες των 350 θυμάτων που εκπροσωπούνται στην αγωγή».
Το Δικαστήριο «εκτίμησε» σε 10% την πιθανότητα οι μουσουλμάνοι να μην έπεφταν στα χέρια των σερβοβοσνιακών δυνάμεων και να γλίτωναν τη σφαγή αν οι κυανόκρανοι τους επέτρεπαν να παραμείνουν εντός του ασφαλούς θύλακα». Σημειωτέον ότι το 2017 το Εφετείο είχε κρίνει ότι η πιθανότητα αυτή ανερχόταν στο 30%.
Γνωστοί ως "Dutchbat", η δύναμη των Ολλανδών κυανόκρανων παρέμεινε οχυρωμένη στη βάση της, όπου είχαν καταφύγει χιλιάδες πρόσφυγες. Καθώς η βία κλιμακώνονταν, η "Dutchbat" παραδόθηκε στους Σερβοβόσνιους και αργότερα συμφώνησε να τους βοηθήσει να επιβιβάσουν τους πρόσφυγες σε λεωφορεία για να τους απομακρύνουν από τον θύλακο. Οι επιτιθέμενοι χώρισαν τους άνδρες από τα παιδιά και τους οδήγησαν στη συνέχεια στους τόπους όπου σφαγιάστηκαν. Οι προσφυγόντες συγγενείς των θυμάτων θεωρούν ότι η ολλανδική δύναμη των κυανόκρανων δεν προσπάθησε να εμποδίσει την επέλαση των σερβοβοσνιακών δυνάμεων και ότι απέτυχε να προστατεύσει τους πρόσφυγες.
Η χθεσινή τελική ετυμηγορία δίνει τέλος σε χρόνια νομικής διαμάχης μεταξύ του ολλανδικού κράτους και των ενάγοντων, της ομάδας θυμάτων των συγγενών που είναι γνωστές ως Μητέρες της Σρεμπρένιτσα. Η υπόθεση κατέληξε στο Ανώτατο Δικαστήριο καθώς το ολλανδικό κράτος επεδίωκε να απαλλαγεί από την ευθύνη, ενώ οι "Μητέρες" ήθελαν να λογοδοτήσει και για τους 8.000 θανάτους της γενοκτονίας.
